«Сізде болады. Бізге болмай ма?»

14 ақпан, 15:49

Саяси әдебиетте «банан республикасы» деген ұғым бар. Өз еркі өзінде емес, жуанның сөзін жерге тастамайтын, «ләппай, тақсыршыл» мемлекетке берілген мінездеме.

Соңғы күндері Алатаудың ар жағындағы бір туғандар өз елінің бұл санатқа жатпайтынын, өзгемен терезесі тең екенін жиі айтып жүр. Бұл — олардың Президент Садыр Жапаровтың мұхиттың арғы жағындағы Америкаға, нақтырақ айтсақ, мемлекеттік департамент жетекшісіне жазған хатына үн қосуы. Саясаттанушы Марат Бейшенов осыған орай: «АҚШ көпе-көрнеу Қырғызстанның ішкі ісіне араласып жатыр. Біз сонда қайдағы бір «банан республикасы» болғанымыз ба?» — дейді.

Әңгіменің әлқиссасы Блинкеннің өткен айда Садыр Жапаровқа жолдаған хатынан басталады. Мемлекеттік хатшы Қырғызстан Жогорку Кенешінде (Парламент) қаралып жатқан «Коммерциялық емес ұйымдар туралы» заңға өзгерістер енгізуді көздейтін құжатқа алаңдаушылық білдіреді. Егер заң жобасы мақұлданса, үкіметтік емес ұйымдар азаматтық және қылмыстық жауапкершілікке тартылуы әбден мүмкін. Блинкеннің пікірінше, американдық ұйымдар қазірдің өзінде «қызметін тоқтатуды» қарастырып жатқан көрінеді. Мемлекеттік хатшы осыған орай, Қырғызстан Президентін Парламент басшыларымен ақылдасып, шетін түйткілдің түйінін тартқатуға шақырады.

С. Жапаровтың жауабы көп күттірген жоқ. Ресми Бішкек хат мазмұнынан Қырғыз елінің ішкі ісіне араласу белгісі байқалатынын мәлімдеді. Ал талқыланып жатқан заң жобасы елдегі үкіметтік емес ұйымдардың қызметін реттеп, жариялылықты қамтамасыз етуді көздейді. Бұл ретте Президент қырғыз депутаттары ұсынған құжаттың мазмұны АҚШ-та сонау 1938 жылы қабылданып, қазір де жұмыс істеп тұрған шетелдік агенттерді тіркеу туралы заңмен (Foreign Agents Registration Act, FARA) ұқсас екенін атап өтті. Сөйтеді де, «Мынадай сауал тастаудың реті келіп тұр: «Сіздерге (мұндай заң қабылдауға) болады да, бізге болмай ма?» деп орынды сауалды көлденең тартты.

Қырғызстан Президенті әлгі ұйымдардың елдегі адам құқығына қатысты деректерді мемлекеттік хатшыға бұрмалап жеткізгенін өкінішпен атап өтті. Оның үстіне шетелден қаржы алатын әрі халық «грантжегіштер» деп атайтын мұндай ұйымдардың «айрықша шоғыры» бар. Олар өздерін «пікір еркіндігі мен сөз бостандығы жолындағы күрескер» деп есептейді.

Батыстың басқаларға осындай ескерту жасауы бірінші рет емес. Жуырда американдықтар толеранттығы титтей де күмән туғызбайтын Әзірбайжанда «діни сенімге селкеу түсіп тұр» деген сипатта тұжырым жасады. Баку дереу мұның шындық былай тұрсын, қисынға да келмейтін мәлімдеді. Түрлі конфессия өкілдері де өтіріктің құйрығы бір тұтам екенін еске салды.
Ғаламдағы геосаяси ахуал өзгеріп келеді. Тек Батыстың мүддесі мен құндылығын қорғайтын «демократия дәрісіне» ынта-ықыластың сарқыла бастауы соның айқын белгісі болса керек.

Срайыл Смайыл

25 қазан, 11:56
Астық пен тасымал көбейсін!
23 қазан, 14:22
Президент: Бейбітшілік пен тыныштық - біздің ең құнды байлығымыз
18 қазан, 11:59
Алаяқтық жолмен несие рәсімдеуге банктердің қатысы бар ма?
16 қазан, 14:48
Қызылордада інісінің куәлігімен ағасын соттап жіберген
15 қазан, 14:20
Армения - уақыт сынынан өткен жақын серіктес
30 қыркүйек, 23:28
Жұлдыз Сүлейменова: Жайбасарлыққа жол беруге болмайды!
30 қыркүйек, 22:33
Заңсыз қаруды тапсыру – игі іс
30 қыркүйек, 19:47
Мал шаруашылығы – өрісті сала
30 қыркүйек, 16:35
Қазақстан - АҚШ: Инвестициялық ынтымақтастықтың басым бағыттары