Түркістан: Өткен жылы 7 184 адамға тегін заң көмегі көрсетілген

Әділет департаменті — кеңейтілген өкілеттіктері мен міндеттемелері бар мемлекеттік атқарушы орган. Оның маңызды міндеттерінің бірі жергілікті өкілді және атқарушы органдардың нормативтік-құқықтық актілерін (НҚА) мемлекеттік тіркеу болып табылады. Түркістан облысы Әділет департаментінің мәліметтеріне сұйеніп, облыста заңнамалық нормалардың қолданылуын қамтамасыз ететін сала бойынша атқарылған жұмыстарға тоқтала кетейік.

Әділет органдары елімізде заңнамалық нормалардың қолданылуын қамтамасыз ететін бірден-бір мемлекеттік қызмет көрсетуші саланың бірі екені белгілі. Түркістан облысындағы жергілікті атқарушы органдар тарапынан тіркелген нормативтік-құқықтық актілер туралы Түркістан облысы Әділет департаментінің басшысы Мұхит Тұрғараев былай дейді: «Әділет органдары өз құзыреті шегінде мемлекеттің қызметін құқықтық қамтамасыз етуді жүзеге асыратын, мемлекеттік органдардың, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен азаматтардың жұмысында заңдылық режиміне қолдау жасайтын, азаматтардың және ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды қамтамасыз ететін атқарушы билік органдары болып табылады. Былтырғы жылы облыстың жергілікті өкілді және атқарушы органдары 213 нормативтік-құқықтық актіні мемлекеттік тіркеуге ұсынды. Айта кеткен жөн, бірде-бір бас тарту немесе пысықтауға жіберу болған жоқ. Барлық келіп түскен 213 акт тіркелді, бұл барлық деңгейдегі өкілді және атқарушы органдардың жауапты және кәсіби көзқарасын көрсетеді».

Мұхит Тұрғараевтың айтуынша, мемлекеттік органдардың тіркелген нормативтік-құқықтық актілерінің тізбесі жалпыға бірдей мәлімет үшін жарияланады. Ал 2022 жылы тек бір ғана нормативтік-құқықтық акт келіп түскен. Ол «қызметтік пайдалану үшін» белгісімен тіркеліпті. Еліміздің Бас прокуратурасының 2020 жылғы 5 қарашадағы № 133 және әділет министрінің 2020 жылғы 29 қыркүйектегі № 431 бірлескен бұйрығына сәйкес, тоқсан сайын облыстық прокуратураның және Әділет департаментінің прокурорлық қадағалау актілері бойынша прокуратура органдарының күші жойылған немесе өзгертілген тіркелген НҚА актілері туралы хаттары бойынша салыстырмалы статистикалық деректер жүргізіледі.

2023 жылы Әділет департаментінде тіркелген НҚА-ға қатысты прокурорлық қадағалау актілері енгізілмеген. Ал Әділет департаменті Қазақстан Республикасының «Әділет органдары туралы» заңына сәйкес, жергілікті мемлекеттік басқару органдарына үш НҚА бойынша бұзушылықты жою туралы үш ұсыныс енгізді. Салыстыру үшін, 2022 жылы тоғыз НҚА-ға қатысты тоғыз өкілдік болды. Бұзушылықтарды жою туралы барлық ұсыныстар мерзімінде орындалған.

«Біз жергілікті мемлекеттік басқару органдарының заң қызметтерінің қызметкерлерімен, оның ішінде НҚА дайындауға қатысушылармен тығыз байланыстамыз. Олардың жетеуі өткен жылы әділет органдарында тағылымдамадан өтті. Үш оқыту семинары, біздің қызметкерлеріміздің мемлекеттік тіркеуден өткен және мұндай рәсім талап етілмейтін заңнаманы сақтау және нормативтік-құқықтық актілерді мониторингілеу туралы теледидарда бірнеше сөз сөйлеуі ұйымдастырылды», — дейді Әділет департаментінің басшысы.

Департаменттің нотариустарды аттестаттау, олардың лицензияларын беру, тоқтата тұру және тоқтату жөніндегі өкілеттіктері бар. Өткен жылы нотариустар арасында 26 үміткер тағылымдамадан өткен. Олардың тек төртеуі лицензия алыпты. Сондай-ақ 27 адам адвокаттық тағылымдамадан өтіп, төртеуі ресми лицензия алған. Облыстық Әділет департаментінің мәліметінше, Түркістан өңірінде 219 нотариус лицензияға ие. Оларға қарағанда адвокаттар аз (184). Дегенмен барлық аудандарда адвокаттар мен нотариустар жеткілікті деп айтуға болады.

Департамент тарапынан жұмысы қадағаланатын сот орындаушыларға келсек, бүгінде облыста 143 жеке сот және 18 мемлекеттік сот орындаушылары жұмыс істейді. Барлық қалалар мен аудандарда олардың саны жеткілікті.

Ал заң қызметтерінің сапасына келсек, М.Тұрғараевтың айтуынша, өткен жылы нотариат желісі бойынша облыстық Әділет департаменті төрт нотариустың мемлекеттік лицензияны қолдануын тоқтатқан. Бірақ оның үшеуі нотариустардың өз өтініші бойынша. Бір нотариусқа қатысты талап қою ісін қозғау негізінде оған берілген лицензияның қолданылуы тоқтатылған. Адвокаттық қызметпен айналысуға лицензиясын тоқтата тұру фактілері болмаған.

«Е-Заң көмегі» ақпараттық жүйесінде адвокаттар мен заң кеңесшілерімен тегін заң көмегін көрсету туралы келісім жасауға болатыны мәлім. Осы орайда Түркістан облыстық Әділет департаменті 112 адвокатпен және 36 заң кеңесшісімен тегін заң көмегін көрсету туралы келісім жасасты. Осы келісімдер бойынша былтыр заңда көзделген жағдайларда тегін заң көмегі 7 184 адамға көрсетілген.

2023 жылы бюджет қаражаты есебінен адвокаттар мен заң консультанттары көрсететін заң көмегіне ақы төлеуге келіп түскен қаулылардың саны бойынша Департамент статистикасы мынадай: қылмыстық — 2 353; азаматтық — 73; әкімшілік — 91; құқықтық консультация — 4667, оның ішінде 216 азаматқа заң консультанттары көрсеткен. Сонымен қатар, Түркістан облысының Әділет департаменті 2023 жылы 2 143 іс-шара ұйымдастырып, өткізді, онда бір миллион азамат құқықтық жалпы оқытумен қамтылды.

Түркістан облысының Әділет департаменті 2023 жылы 2 143 іс-шара ұйымдастырып өткізген. Онда бір миллион азамат құқықтық жалпы оқытумен қамтылды.

Түркістан облысы Әділет департаментінің басшысы Мұхит Тұрғараев жеке сот орындаушылар қызметінің тиімділігі туралы былай дейді:

«Жеке сот орындаушыларының қызметін тиімді деп санаймын. Жеке сот орындаушылары атқарушылық құжаттарды мәжбүрлеп орындауға бағытталған шараларды қабылдау бойынша оларға заңмен жүктелген функцияларды орындайды. Өз жұмысы үшін төлем ретінде алынған ақшадан бюджетке міндетті салық төлемдері жасалады».

Раушан Қаныбек,
Түркістан облысы