Түркістан облысында агроөнеркәсіп секторы қарқынды дамуда

27 шiлде, 17:39

Елімізде агроөнеркәсіп саласын дамыту — алға қойылған маңызды міндеттің бірі. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Қазақстан халқына Жолдауында: «Біз агроөнеркәсіп кешенінде нақты серпіліс жасауымыз керек. Ауыл шаруашылығы саласының әлеуеті орасан зор. Бірақ біз қолда бар мүмкіндіктерді әлі де толық пайдаланбай отырмыз.
Қазақстанның айналасында өнім өткізетін өте үлкен нарықтар бар. Онда сапалы азық-түлік өнімдері тапшы. Қазақстанның стратегиялық мақсаты – Еуразия құрлығындағы басты аграрлық орталықтың біріне айналу. Осы мақсатқа қол жеткіземіз десек, ең алдымен, өнімді жоғары деңгейде өңдеуге көшуіміз қажет. Онсыз болмайды. Біз алдағы үш жыл ішінде агроөнеркәсіптегі өңделген өнім үлесін 70 пайызға жеткізуіміз керек. Бұл – нақты міндет», — деп атап көрсеткен болатын.

Айта кеткен жөн, Мемлекет басшысының тапсырмасы Түркістан облысында ойдағыдай атқарылып жатыр. Түркістан бұрыннан еліміздегі егіншілік пен мал шаруашылығын қатар дамытып келе жатқан алдыңғы қатарлы өңір. Ал биылғы жарты жылдың қорытындысы бойынша Түркістан облысы ауыл шаруашылығы индикаторларын орындауда көш бастады. Алты айда ауыл шаруашылығы саласында жалпы өнім көлемі 253,9 млрд теңгені құрады.
Jasqazaq.kz тілшісі облыстың Ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Файзулла Байдуллаевпен ауыл шаруашылығы кластерінің дамуы, инвестициялық жобалар, аграрлық секторға мемлекет қолдауы және келешек жоспарлар туралы кеңінен сұхбаттасты.

– Файзулла Мұстафинұлы, соңғы уақытта Түркістан облысының ауыл шаруашылығы кластерінде үлкен серпіліс байқалады. Жалпы өңірдің бұл саладағы орны қандай?
– Иә, бұл – өте орынды сұрақ. Түркістан облысының агроөнеркәсіптік кешені республикалық деңгейде айрықша орын алады. Еліміздің ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы көлемінің 14,2 пайызы – біздің өңірге тиесілі. Бұл көрсеткіш бойынша біз республикада бірінші орында тұрмыз. Бұл – елдегі азық-түлік қауіпсіздігіне қосқан зор үлесіміздің айғағы.
– Биылдың алғашқы жартыжылдығы қандай нәтижелермен аяқталды?
– Қаңтар-маусым айларында облыста ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы көлемі 253,9 млрд теңгеге жетті. Бұл өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда едәуір өсім. Нақты көлем индексі 104,7 пайызды құрады.
Мал шаруашылығы 196,1 млрд теңгені құраса (өсім – 3,4%), өсімдік шаруашылығының үлесі 55 млрд теңгеге жетіп, 11,6 пайызға артты. Бұл деректер өңір экономикасының тірегі саналатын ауыл шаруашылығының тұрақты даму жолында екенін көрсетеді.

– Инвестиция тарту деңгейі қалай өзгерді? Жаңа жобалар жайында айтып өтсеңіз.
– Ауыл шаруашылығының негізгі капиталына 82,3 млрд теңге инвестиция тартылды. Бұл көрсеткіш өткен жылмен салыстырғанда 1,4 есеге немесе 138,1 пайызға артты. Ал тамақ өндірісі саласына 21,5 млрд теңге инвестиция құйылып, 1,9 есе ұлғайды.
Осы көрсеткіштер – біз үшін қуанышты әрі маңызды. Себебі, нарықты отандық өнімдермен қамтамасыз ету – еліміздің азық-түлік қауіпсіздігіне тікелей әсер ететін басты факторлардың бірі.
Биыл жалпы құны 124,1 млрд теңге болатын 29 жобаны іске асыру көзделуде. Бұл жобалар 356 тұрақты және 1256 маусымдық жұмыс орнын ашуға мүмкіндік береді. Ал 2024 жылдың алғашқы алты айында 53,9 млрд теңгенің 17 инвестициялық жобасы іске қосылды.
– Тамақ өнімдерін өңдеу бағытында қандай жаңалықтар бар?
– Бұл бағытта да серпінді даму бар. 2024 жылы облыста 84 млрд теңгенің тамақ өнімі өндірілді. Бұл 113,7 пайыздық өсім.
Нақты айтқанда:
Ет өңдеу – 122,1%

Жеміс-көкөніс өңдеу – 117,2%

Сүт өнімдерін өңдеу – 113,2%

Ұн-жарма – 113,5%

Балық өнімдерін өңдеу – 133,6% өсті.
Бұл – ауылда өндірілген өнімнің өңделіп, қосымша құнмен нарыққа шығарылып жатқанын білдіреді. Яғни, тек шикізат өндіріп қана қоймай, кластерлік жүйе арқылы толық циклмен жұмыс жүргізудеміз.

– Өсімдік шаруашылығының жай-күйі мен мемлекеттік қолдау туралы не айтасыз?
– Ағымдағы жылы ауыл шаруашылығы дақылдары 17 мың гектарға ұлғайып, 890 мың гектарға орналастырылды. Оның ішінде дәнді дақылдар – 342,5 мың гектар, майлы дақылдар – 73 мың, ал мақта – 142 мың гектар.
Бұл өсім — жаңа су үнемдеу технологияларын енгізудің нәтижесі. 50 мың гектарға дейін жаңа технологиялар қолданылып отыр.
Сонымен қатар, ауыл шаруашылығы техникаларын жаңарту мақсатында 877 техника сатып алынып, техника паркі 5% жаңарды. Жыл соңына дейін бұл көрсеткішті 10 пайызға жеткізуді көздеп отырмыз.
Мемлекет тарапынан «Инвестициялық субсидиялау» және «КазАгроҚаржы» АҚ арқылы жеңілдетілген лизинг бағдарламалары іске асуда. Минералды тыңайтқыштар, пестицидтер, тұқым субсидиясы – барлығы нақты, әрі уақытылы көрсетілуде.
– Су үнемдеу технологияларын енгізу жағы қалай жүріп жатыр?
– Су – ең өзекті ресурс. Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, біз бұл бағытты басты назарда ұстап отырмыз. 2024 жылы 59 мың гектарға су үнемдеу технологиясы енгізілді. Оның ішінде 44 мың гектар – тамшылатып, 15 мың гектар – жаңбырлатып суаруға көшірілді. Жалпы алғанда, жыл соңына дейін 114 мың гектарға жетеміз.
Тиімділігі жоғары деп атауға болады. Өнімділік 2-3 есе артады, су шығыны 1,5-2 есе үнемделеді. Мұндай технологиялар жердің тозуын тежеп, тұрақты егіншілікке жол ашады.

– Су шаруашылығы саласындағы мәселелер мен жобалар жайлы айтсаңыз.
– Су тапшылығы – әсіресе трансшекаралық өзендерден келетін судың тәуелділігі айқын сезілуде. Суармалы жерлердің 63%-ына көрші елдерден су жеткізіледі. Облыстың 552 мың гектар суармалы жері бар, бұл – республикадағы ең үлкен үлес.
Су қоймаларын қалпына келтіру мен жаңаларын салу – басты басымдық. Мысалы, «Бәйдібек ата», «Қарақуыс», «Боралдай», «Иқан су» сияқты стратегиялық су қоймаларының құрылысы қолға алынды. Бұл жобалар толық іске асқанда 120,3 млн м³ қосымша су көлемі қамтамасыз етіледі.
Сонымен қатар, Ислам даму банкі мен басқа халықаралық ұйымдардың қолдауымен 130 шақырым канал бетонмен қапталып, 63,2 млрд теңгеге 11 жоба, тағы 73,6 млрд теңгеге 14 жоба қаржыландырылуда.
– Ал жылыжай мен бақша өнімдеріндегі жаңалықтар қандай?
– Облыстағы жылыжай көлемі 1640 гектарға жетті, бұл республикадағы 71% үлесті құрайды. Биылдың өзінде 55 мың тонна өнім жиналды. Қазіргі уақытта жалпы құны 228,8 млрд теңге болатын 2 инвестициялық жоба іске асуда.
Қызық жайт – бізде банан өсіру қолға алынды. Биыл 5 гектардан 450 тонна өнім алынды.
Қарқынды бау шаруашылығы бойынша биыл 181 гектар жаңа бақ отырғызылып, жалпы көлемі 4,6 мың гектарға жетті. 2027 жылға дейін бұл көрсеткіш 8,2 мың гектарға жеткізіледі. Бұрын гектарына 60-70 центнер өнім алсақ, қазір 300-350 центнерге дейін жетіп отыр.

– Мақта шаруашылығы кластерінің бүгінгі ахуалы қалай?
– Бұл – біздің өңір үшін стратегиялық бағыт. Қазір 5 мақта-тоқыма кластерін құру жұмысы жүріп жатыр. Түркістан, Мақтаарал, Жетісай, Сауран аудандарында орналасқан бұл жобалар жылына 193,3 мың тонна мақтаны өңдеп, 7030 жұмыс орнын ашуға мүмкіндік береді. Біздің басты мақсат – Түркістан облысын еліміздегі аграрлық хабқа айналдыру. Бұл үшін кластерлік модель, жаңа технология, инвестициялық жобалар мен мемлекеттік қолдаулар жүйелі іске асырылып жатыр. Ауыл – елдің тірегі. Сондықтан біз әрбір гектар жерді тиімді пайдаланып, халқымызды азық-түлікпен қамтамасыз етумен бірге, экспорттық әлеуетімізді де арттырамыз.
— Әңгімеңізге рахмет!