Бақытжан Әмірханов: Жыл сайын 3 мыңға дейін есірткі қылмысы анықталады

Нашақорлық – қоғамдағы қауіпті дерт. Сондықтан да онымен күрес ешқашан тоқтамайды. Есірткінің түр-түрі шығып, тарап жатқан қазіргі заманда өскелең ұрпақтың болашағы үшін оған қарсы аяусыз күрес жүргізу керек. Күнделікті ақпарат легінен көріп отырғанымыздай, еліміздің құқық қорғаушылары есірткі өндірушілер мен таратушыларды әшкерелеп, күндіз-түні тынбай күресіп келеді.
Jasqazaq.kz тілшісі ішкі істер министрлігіне қарасты Есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл департаменті бастығының орынбасары, полиция полковнигі Бақытжан Әмірхановпен арнайы сұхбаттасты.

— Бақытжан Қадырбекұлы, соңғы кезде есірткі таратумен айналысатындардың құрықталып жатқаны туралы ақпарат көп. Бұл елімізде есірткі саудасымен айналысатындардың көбейгені ме, әлде есірткіге қарсы күрестің күшейгенін білдіре ме?

— Есірткінің заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл мәселелері ішкі істер министрлігі қызметінің маңызды бағыттарының бірі болып табылады.
Жыл сайын 3 мыңға дейін есірткі қылмысы анықталады, оның 60 пайызы есірткі сатумен байланысты. 15-20 тонна есірткі алынды. Олардың 95 пайыздан астамы каннабис тобындағы есірткіге, 5 пайызға жуығы синтетикалық түріне, 1 пайыздан азырағы апиын, героинге және тағы басқа заттарға тиесілі.

Есірткі қылмысына қарсы тұру үшін заңға айтарлықтай өзгерістер енгізілді.

Айталық, есірткіні сатуға қатысу, есірткіні жарнамалау немесе насихаттау жауапкершілігін күшейтетін есірткіге қарсы заңнамаға бірқатар түзетулер қабылданған болатын.

2019 жылдан бастап бақылаудағы заттардың тізіміне 4 рет толықтыру енгізілді және мемлекеттің бақылауына есірткінің 118 жаңа түрі, сондай-ақ синтетикалық есірткі өндіру үшін пайдаланылатын прекурсорлар енгізілді.

Қылмыстық кодекс ақпараттық-коммуникациялық жүйелерді пайдалануға байланысты қылмыстардың жаңа құрамдарымен толықтырылды. Есірткі Интернет арқылы тұтынуға және өткізуге бейімділік, тиісінше, ауыр және аса ауыр қылмыстар санатына жатқызылды.
Қылмыстың жаңа құрамына есірткіні жарнамалау және насихаттау енгізілді. Оған «граффити-суреттерді» және есірткінің заңсыз айналымы туралы өзге де ақпаратты таратушылар жатады.

2021 жылы «синтетика» есірткінің ауыр түрәне теңестірілді, оларды өткізу мақсатынсыз сақтау үшін қылмыстық жауапкершілікке тарту 1 грамнан (бұрын 50 грамнан) басталады.

Ағымдағы жылы есірткі қатарына «трамадол» — апиын анальгетигі енгізілді. Өйткені ол бүкіл әлем бойынша миллиондаған адамның нашақорлығын тудырды. Оны сақтау, тасымалдау, сату немесе сатып алу үшін қылмыстық жауапкершілік 2 таблеткадан басталады, бұл 0,1 белсенді зат. Әсіресе, үлкен мөлшері – 10 грамм зат.

Парламенттің қарауында күшті заттардың заңсыз айналымы үшін жауапкершілікті қатаңдатуды көздейтін заң жобасы бар. Бұл, ең алдымен, «көңілді газ» деп аталады, ол қазір түнгі клубтарда белсенді түрде жүзеге асырылады.

— Елімізде «Есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл және нашақорлықтың алдын алу шараларын жетілдіру» туралы 2022-2023 жылдaрғa арнaлғaн Жол кaртaсы бекітілген болатын. Осы мақсатта қандай іс-шаралар атқарылды?

— Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау барысында Үкімет нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күрестің 2023-2025 жылдарға арналған кешенді жоспарын бекітті.

Жоспарда есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл саласындағы нормативтік-құқықтық базаны жетілдіруге бағытталған іс-шаралар; адамдардың есірткіге тәуелділігінің алдын алу, емдеу және оңалту жүйелері; сот сараптамасы органдарын техникалық жарақтандыру; кибер-кеңістіктегі қылмыстарды анықтау үшін заманауи аппараттық-бағдарламалық жабдықтарды сатып алу; ІІМ арнайы бөлімшелерін «ұшқышсыз ұшақтармен» жарақтандыру; мемлекеттік шекараны тексеру жабдықтарымен нығайту көзделген. Нашақорлықтың алдын алу және есірткіге қарсы саладағы халықаралық ынтымақтастық саласында іс-шаралардың үлкен блогы көзделген.

Аталған жоспардың 71-тармағын іске асыру үшін биылғы 11-15 қыркүйек аралығында Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымының есірткінің заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл жөніндегі барлық құзыретті органдарының қатысуымен Алматы қаласында халықаралық үйлестіру штабын орналастыра отырып, «Канал — ұстап алу» арнайы есірткіге қарсы операциясы жүргізілді.

— Есірткі бизнесіне еліміз жалғыз өзі тосқауыл бола алмайтыны белгілі. Бұл ретте шет мемлекеттермен бірлесіп қандай жұмыстар жүргізіледі?

— Арнайы операция Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымына (ҰҚШҰ) мүше мемлекеттермен бірлесіп жүргізіледі. Биылғы операцияның қорытындысы бойынша 900-ден астам есірткі қылмысы анықталды. Нәтижесінде 2,5 тонна есірткі, оның ішінде 19,5 кг героин, 856 кг апиын, 560 кг гашиш, 240 кг марихуана және 248 кг «синтетика» тәркіленді. 2800-ге жуық оқ-дәрі мен 48 қару табылды және тәркіленді. 5 нарколаборатория таратылды. Жауапкершілікке 561 адам тартылды.

Мақпал Ноғайбаева